Η παράδοση της φιλοξενίας στα Χανιά και την Κρήτη έχει ιστορία αιώνων. Το καλωσόρισμα και η φροντίδα του ταξιδιώτη είναι κυριολεκτικά στη φύση των Κρητικών.
Η παραδοσιακή φιλοξενία στην Κρήτη ξεκινάει από τα αρχαία χρόνια, όταν, σύμφωνα με τη μυθολογία, ο Δίας γεννήθηκε στα βουνά της Κρήτης. Ο Δίας, που ονομάζεται και Κρηταγενής και Ξένιος, συνδέει ιστορικά την έννοια της φιλοξενίας με το νησί, μια σύνδεση που διατηρείται για χιλιετίες ζωντανή μέσα στην καθημερινότητα των Κρητικών.
Ο μύθος θέλει τον Δία να αποπλανεί, μεταμορφωμένος σε όμορφο ταύρο, τη νύμφη Ευρώπη, που έδωσε το όνομά της σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή ήπειρο, και να τη μεταφέρει από την Φοινίκη στην Κρήτη. Εκεί, ο καρπός του έρωτά τους ήταν o βασιλιάς του νησιού Μίνωας, ο ιδρυτής του Μινωικού Πολιτισμού, του πρώτου οργανωμένου πολιτισμού της Ευρώπης.
Η φιλοξενία ήταν βασικό στοιχείο του Μινωικού Πολιτισμού. Οι αρχαίοι Μινωίτες ήταν εξαιρετικοί θαλασσοπόροι και έμποροι και με τα καράβια τους τροφοδοτούσαν με προϊόντα όλη την Ανατολική Μεσόγειο. Ως λαός ήταν πάντοτε ανοιχτοί στη συνάντηση και τη συνύπαρξη με ανθρώπους άλλων πολιτισμών. Η Μινωική κοινωνία ήταν μια από τις πιο πολιτιστικά ανοιχτές κοινωνίες που εμφανίστηκαν ποτέ.
Η παράδοση της φιλοξενίας στα Χανιά και την Κρήτη συνεχίστηκε ιστορικά και στην περίοδο της κλασσικής αρχαιότητας, όπου Έλληνες και μη από όλα τα μήκη και τα πλάτη του τότε γνωστού κόσμου ζούσαν μαζί αρμονικά στο νησί. Τα χρόνια εκείνα συνεχίστηκε η μεγάλη παράδοση του νησιού στο εμπόριο και τη ναυτιλία.
Μετά τη μακραίωνη ιστορική περίοδο της Ρωμαϊκής και της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, η Κρήτη εισήρθε στην περίοδο της Ενετοκρατίας. Εκείνα τα χρόνια, το νησί, και ειδικά τα Χανιά, η τότε πρωτεύουσά του, απόκτησαν και πάλι παγκόσμια ακτινοβολία ως κέντρο πολιτισμού και εμπορίου, και έγιναν μια πολύ ανοιχτή πολυπολιτισμική κοινωνία που ήταν φιλόξενη σε ανθρώπους και ιδέες από κάθε γωνιά του πλανήτη.
Ακολούθησε η περίοδος της Οθωμανικής κατοχής κατά την οποία το νησί κλείστηκε περισσότερο στον εαυτό του πολιτιστικά, μέχρι που τελικά απελευθερώθηκε και ξαναενώθηκε με την ηπειρωτική Ελλάδα, ξαναβρίσκοντας την ανεκτική κοινωνική δυναμική της, και μαζί της την παραδοσιακή έννοια της Κρητικής φιλοξενίας, στη σύγχρονή της πλέον μορφή.
Ήταν στις αρχές του 20ού αιώνα που η Κρήτη απελευθερώθηκε από τα δεσμά της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και επανενώθηκε με την υπόλοιπη Ελλάδα. Ήταν μια ιστορική στιγμή που σηματοδοτούσε την επιστροφή της σε μια κοινωνία πιο σύγχρονη, ευρωπαϊκή και ανοιχτή. Σε μια κοινωνία πιο φιλόξενη προς τους ξένους και πιο κοντά στην ελληνική παράδοση.
Παρά τις μεγάλες οικονομικές δυσκολίες που αντιμετώπισαν οι κάτοικοι των Χανίων και της Κρήτης γενικότερα στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα, με αποκορύφωμα τις μεγάλες κακουχίες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ποτέ δεν σταμάτησαν να είναι πολύ φιλόξενοι στους ξένους επισκέπτες του νησιού. Αντιθέτως, η Κρητική φιλοσοφία ήταν ότι ακόμη και αν είχαν ελάχιστα, ήταν καθήκον τους να τα μοιραστούν με έναν ξένο για να τον κάνουν να αισθανθεί πιο άνετα και όμορφα στον τόπο τους.
Έτσι, δεν ήταν καθόλου περίεργο που στη δεκαετία του 1970, όταν το νησί άρχισε να γίνεται δημοφιλές στους ξένους ταξιδιώτες, ένα από τα μεγαλύτερα πλεονεκτήματά του ήταν η εκπληκτική αίσθηση φιλοξενίας των κατοίκων του.
Εκείνη την εποχή δεν ήταν καθόλου ασυνήθιστο για μια οικογένεια να φιλοξενεί έναν ταξιδιώτη στο σπίτι του. Ή να τον προσκαλεί στο οικογενειακό τραπέζι να φάνε όλοι μαζί, στο οποίο μάλιστα συχνά θα φρόντιζαν να έχουν και το λιγοστό κρέας της εβδομάδας εκείνης της εποχής για να ευχαριστήσουν τον καλεσμένο τους.
Η Κρήτη ήταν ένα από τα πρώτα μέρη όπου οι ταξιδιώτες ήταν παραπάνω από ευπρόσδεκτοι να συμμετάσχουν σε εκδηλώσεις όπως μεγάλα γλέντια στα χωριά, ή το πάτημα των σταφυλιών για την παραγωγή του κρασιού, ή η απόσταξη της τσικουδιάς της χρονιάς.
Όλα τα παραπάνω, που για τους ταξιδιώτες ήταν μοναδικές εμπειρίες με τοπικό χρώμα, για τους Κρητικούς δεν ήταν παρά ένας ακόμη τρόπος για να κάνουν τον ξένο ταξιδιώτη, να αισθανθεί άνετα μαζί τους, “σαν στο σπίτι του”.
Στις δεκαετίες που ακολούθησαν μέχρι και σήμερα, η παραδοσιακή φιλοξενία στα Χανιά και την Κρήτη έχει εξελιχτεί και έχει γίνει πιο οργανωμένη και επαγγελματική, και βρίσκεται πιο κοντά σε όσα ζητάει ο σημερινός ταξιδιώτης. Με αυτόν τον τρόπο, εξασφαλίζεται η ιστορική συνέχεια της Κρητικής φιλοξενίας, αλλά και η μετεξέλιξή της προς το μέλλον.
Η Κρήτη αποτελεί ακόμη και σήμερα εστία της πιο αυθεντικής φιλοξενίας, με ρίζες στην ιστορική παράδοση αιώνων. Γι’ αυτό, όταν βρίσκεστε στα Χανιά και σας καλέσουν για φαγητό, ή κάποιοι άγνωστοι σας κεράσουν μια ρακή στο καφενείο, να θυμάστε ότι συμμετέχετε σε μια όμορφη ιεροτελεστία παραδοσιακής φιλοξενίας με ιστορία αιώνων.
